Doorgaan naar hoofdcontent

De geschiedenis van het Goois Lyceum (deel 1)

Op 26 augustus 1910 werd de 'Vereniging Gooische Hoogere Burgerschool' opgericht, omdat er in Bussum geen school voor hoger middelbaar onderwijs beschikbaar was. Dit ging niet zonder slag of stoot, dus hierbij de geschiedenis van het Goois Lyceum.


Bussum groeide aan het begin van de 20e eeuw uit tot een groot drop, mede dankzij het station Naarden-Bussum die in 1874 was geopend. Steeds meer welgestelde burgers uit Amsterdam vestigden zich rond 1900 in Bussum, vooral in het Spieghel. In 1904 telde Bussum hierdoor al ruim 10.000 inwoners en daarmee groeide ook de behoefte aan goede scholen. Er waren al verschillende basisscholen in Bussum, maar er was op dat moment nog geen middelbare school. Voor een middelbare school was men aangewezen op Amsterdam of Amersfoort. In Hilversum was weliswaar een HBS, de hogere burgerschool, maar deze vroeg een exorbitant hoog schoolgeld aan niet-Hilversummers. 


In 1904 deden de oprichters van de openbare 'Vereniging Gooische Hoogere Burgerschool', ofwel Gooische Hoogere Burgerschool (Gooische HBS), deden een aanvraag bij het Rijk, de Rijksoverheid, om een Rijks-HBS te beginnen, maar deze werd geweigerd. Hierna deden de oprichters een aanvraag bij de lokale gemeente, maar daar waren de katholieke en protestantse raadsleden in de meerderheid. Hierdoor werd het verzoek om een openbare school te mogen beginnen afgewezen. 


In 1909 kreeg Bussum een nieuwe burgemeester, de heer Herman Theodoor s'Jacob. S’Jacob had een visionaire blik op de ontwikkeling van Bussum en was daarom voorstander van een Gemeentelijke HBS. Niet veel later nam de gemeenteraad een principebesluit tot
oprichting van een HBS, dat ook door de andere Gooise gemeenten (met uitzondering
van Gemeente Hilversum) werd gesteund.


Echter, bij de stemming op 11 mei 1910 voor de oprichting van een hogere burgerschool werd met een meerderheid van tegenstemmers het plan verworpen. Het vermoeden bestaat dat de tegenstemmers moeite hadden met het niet-confessionele karakter van de op te richten HBS. 


De frustratie over het raadsbesluit was groot. Burgemeester s' Jacob verwachtte niet dat er nog een partij in staat zou zijn een bijzondere HBS op te richten. Maar daarmee had hij buiten de kracht van het particulier initiatief in Bussum gerekend. Toen de plannen voor zowel een Rijks- als een Gemeentelijke HBS waren gestrand, richtten de belanghebbenden op 26 augustus 1910 de ‘Vereeniging Gooische Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus’ op.


Burgemeester s' Jacob werd erevoorzitter. En snel, namelijk al op 11 september 1911, gingen de eerste lessen van start voor de 106 leerlingen van de Gooische Hogere Burger School. Voor het zover was, moest er ongelooflijk veel werk gedaan worden. Er moest een startkapitaal, een lerarenkorps en een directeur komen. Daarnaast werd een schoolgebouw ontworpen en gebouwd. De eerste steen werd gelegd op 21 januari 1911 door de zoon van de Burgemeester. De steen was voorzien van de tekst ‘Kennis is macht’.




In de allereerste plannen zou de Hogere Burger School(HBS) aan de rand van het Spiegel werden geplaatst, want daar woonden op dat moment de meeste potentiĆ«le leerlingen, maar er werd geen geschikte locatie gevonden. Desondanks was er bouwgrond beschikbaar op de voormalige zanderij vlakbij de Brediusweg. Deze locatie paste beter bij de doelstellingen van de Vereniging Gooische Hogere Burger School: geen exclusieve school voor de elite uit het Spiegel, maar een middelbare school voor alle inwoners van ‘t Gooi. 


In de stenen boog boven de ingang van de Gooische HBS stonden de gemeentewapens van Bussum, Naarden, Weesp, Huizen, Laren, Blaricum en ‘s-Gravenland. Uiteraard ontbrak het gemeentewapen van Hilversum. Echter, lange tijd konden enkel de elite van het Gooi naar de Gooische HBS komen.


De kosten van het gebouw, de centrale verwarming, inrichting en conciĆ«rgewoning waren circa 100.000 gulden, ongeveer 45378 euro. De architect van het eerste gebouw sprak de volgende woorden: “Ik ben ervan overtuigd, dat onder uw leiding de Vereeniging De G.H.B.S. steeds zal vooruitgaan en bloei en leven zal brengen aan Bussum en het gehele Gooi”.


Gerbert Henry Fabius: de eerste directeur van de Gooische HBS


De eerste directeur van de Gooische HBS was Gerbert Henry Fabius. Hij leidde de school van 1911 tot 1924. In tegenstelling tot de negen heren en de twee dames die hem tussen 1924 en 2019 hebben opgevolgd, kon Fabius volledig zijn stempel drukken op de inhoud van het onderwijs en de keuze van de leraren. Fabius trachtte gemeenschapszin en verantwoordelijkheidsgevoel te kweken in een tijd, waarin dit niet gebruikelijk was. De school bruiste toen van leven in een enthousiaste samenwerking van leerlingen en leraren, ook na lestijd. Fabius was zijn tijd ver vooruit en het was een ramp voor leerlingen en docenten toen hij in 1924 plotseling overleed.


De heer N. Pekelharing werd de nieuwe directeur. Hij leidde de school van 1924 tot 1951. 
Halverwege de jaren twintig van de vorige eeuw zag Pekelharing het aantal leerlingen teruglopen, onder meer door de opkomst van nieuwe hogere burgerscholen in Bussum, Naarden en Hilversum, zoals het Christelijk Lyceum (huidige Willem de Zwijger College). In 1933 had de Gooische HBS 252 leerlingen: een dieptepunt in de geschiedenis van de Gooische HBS.


De Gooische HBS en de Tweede Wereldoorlog


Toen in september 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbrak en Nederland zijn leger mobiliseerde, schrok ook de rustige buurt rondom de Gooische HBS wakker. Er werd voorlichting gegeven hoe te handelen in oorlogstijd, er kwam een wijkraad en men schafte gasmaskers aan. Op het schoolplein van de Gooische HBS kwamen schuilloopgraven en in de school kwam de luchtbeschermingsdienst.
Desondanks was de schok groot toen het neutrale Nederland in mei 1940 in de oorlog werd betrokken. Duitse vliegtuigen trokken over het Gooi en in de verte donderde het luchtafweergeschut. Tijdens de laatste dag en nacht voor de capitulatie waren het gerommel en de lichtflitsen van het geschut ten zuiden van het Gooi duidelijk waarneembaar. Het Gooi was in handen van de Duitsers.
In maart 1941 werd de Gooische HBS gevorderd door de Wehrmacht en in de Vossiuslaan werd het vendelhoofdkwartier van de WA, de Weermachtsafdeling van de NSB, geopend. De ‘heren’ marcheerden in hun zwarte uniformen vaak al krijgsliederen zingend door de buurt. 


De leerlingen van het Goois Lyceum kregen vanaf toen les in het gebouw van het Christelijk Lyceum (huidige Willem de Zwijger College). Toen later ook het gebouw van het Christelijk Lyceum in de handen van de NSB was, kregen de leerlingen van de Gooische HBS les in het gebouw van een basisschool. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er zo nu en dan geen les. 

Reacties